Sylwetki twórców - Jean-Claude Ellena

     Przez wielu uważany za najwybitniejszego z żyjących i wciąż tworzących perfumiarzy Jean-Claude Ellena pracował ponad pół wieku, by zasłużyć sobie na to miano. Tym większy szok wywołało jego wydane w 2013 roku oświadczenia, iż planuje przejść na emeryturę a jego miejsca w fotelu naczelnego perfumiarza Hermès’a zająć ma Christine Nagel (wcześniej znana m.in. z licznych kompozycji dla marki Jo Malone). Póki co autor takich zapachów jak Eau de Campagne dla Sisley, Cartier - Déclaration, Rose Poivrée od The Different Company czy przede wszystkim sztandarowego Terre d’Hermès wciąż jednak pozostaje twórczo płodny, a jego działa cieszą nosy kolejnych pokoleń.

     Urodzony w 1947 roku w Grasse - stolicy światowej perfumerii - Jean-Claude Ellena od wczesnych lat dziecięcych miał kontakt ze światem zapachów, gdyż jego ojciec również był perfumiarzem. Już w wieku 16 lat rozpoczął prace jako uczeń w fabryce perfum Antoine’a Chris’a. Porzucił ją jednak i w 1968 roku rozpoczął naukę w nowopowstałej szkole perfumerii Givaudan w Genewie. Nie ukończył jednak kursu, gdyż bardziej niż studiowanie teorii fascynowało go testowanie ich w rzeczywistości. Jego talent do tworzenia perfum szybko został dostrzeżony przez wykładowców i młody Ellena wkrótce został asystentem dyrektora. Dzięki tej posadzie uzyskał dostęp do niezliczonej ilości związków chemicznych używanych w procesie produkcji perfum i miał możliwość rozpoczęcia samodzielnego komponowania. Po odejściu z Givaudan’a kontynuował swoją pracę w Haarmaan & Reimer (obecnie Symrise). Chronologicznie pierwszym zapachem stworzonym przez Jean-Claude’a Ellenę był First dla jubilerskiej marki Van Cleef & Arpels, jednak to Eau de Campagne dla Sisley miał premierę jako pierwszy – w 1974 roku, zaś First pojawi się na rynku dopiero 2 lata później. Jak twierdzi sam autor wielki wpływ na jego wczesne dzieła miała fascynacja Edmondem Roudnitską – twórcą takich klasyków jak Eau Sauvage czy Diorella.  Ich pierwsze spotkanie nie przebiegło jednak po myśli Elleny, którego Roudnitska nie wpuścił do swojego domu argumentując, iż odzież początkującego adepta sztuki perfumeryjnej przesiąknięta jest aromatem proszku do prania i detergentów, co przeszkadza w tworzeniu zapachów. Ich późniejsze relacje układały się jednak bardzo dobrze, a od czasu owego spotkania młody Francuz kontynuował swoją karierę współpracując między innymi z takimi markami jak Bvlgari, Balanciaga, Rochas czy Yves Saint Laurent. Przełomem w jego karierze okazał się rok 1998, gdy światło dzienne ujrzała stworzona na zamówienie Cartier Déclaration, kompozycja, która bardzo szybko stała się best-sellerem, ale też wskazała nowy kierunek, w którym podążać zaczęła twórczość Elleny. Artysta postanowił bowiem ograniczyć złożoność swoich dzieł zwracając się w kierunku olfaktorycznego minimalizmu. Obecnie perfumiarz korzysta z palety obejmującej zaledwie około 200 składników, podczas gdy większość twórców ma ich na swoim podorędziu ponad 1000. Jak sam przyznaje, gdy pracował nad First chciał stworzyć zapach o bogatej stylistyce, który podobałby się wszystkim, zaś do jego produkcji wykorzystał ponad 150 różnych ingrediencji. Dla porównania najbardziej znane działo Francuza - Terre d’Hermès zbudowane zostało w oparciu o zaledwie 30 składników. Zachęcony sukcesami Ellena w 2000 roku założył własną markę perfum – The Different Company, jednak już w 2004 roku zrezygnował z kierowania firmą albowiem otrzymał niezwykle prestiżową ofertę pracy – Jean-Louis Dumas i Véronique Gautier zaproponowali mu rolę naczelnego perfumiarza w Hermès'ie. Zanim jednak odszedł z The Different Company, pozostawiając firmę w rękach córki Céline, zdążył stworzyć dla niej 4 zapachy: Bois d’Iris, Osmanthus, Rose Poivrée i Bergamote. Warto zaznaczyć, że w czasie, gdy Ellena obejmował stery w Hermesie marka ta nie była potentatem branży perfumowej a kompozycje takie jak  Eau d’Hermès i Calèche pomimo przyzwoitych wyników sprzedaży nie biły rekordów popularności. Wykorzystując otrzymaną od zarządu wolną rękę w zakresie kierowania działem perfum Jean-Claude Ellena całkowicie zreformował ten departament. Obok głównej linii zapachów utworzył 2 nowe: ekskluzywną kolekcję Hermèssence dostępną jedynie w firmowych butikach oraz tak zwaną serię ogrodową zapoczątkowaną przez fenomenalny Un jardin sur le Nil. Rozbudował też kolońską ofertę marki, w efekcie czego do końca 2008 roku zyski ze sprzedaży perfum potroiły się w stosunku do tych z 2004 roku. Największym hitem okazał się jednak stworzony w 2006 roku Terre d’Hermès, do dziś pozostający jednym z najpopularniejszych męskich zapachów we Francji i stanowiący kwintesencję minimalistycznego stylu Jean-Claude’a Elleny. Francuz jest też współzałożycielem Osmothèque – instytucji powstałej w 1990 roku i zajmującej się odkrywaniem historii zapachów, stanowiącej swoiste archiwum wiedzy o perfumach.

     To właśnie wspomniany przeze mnie minimalizm stał się na przestrzeni lat znakiem rozpoznawczym Elleny. Jak twierdzi sam perfumiarz w początkowych latach swoje pracy inspirował się przed wszystkim jazzowymi improwizacjami oraz estetyką przestrzeni na japońskich starodrukach. Dzięki potędze chemii oraz dostępowi do laboratoriów Givaudan’a mógł tworzyć zapachy jakie tylko sobie wymarzył, szybko jednak uświadomił sobie, że różnice zapachowe między kilkuset różnymi wariacjami na temat tego samego składnika są na tyle małe, że wcale nie przekładają się na większą innowacyjność kompozycji. Wonie występujące w naturze składają się co do zasady z od 300 do 500 molekuł, zaś poprzez ich syntetyczną rafinacje można „usunąć” z zapachu niepożądane elementy i tą właśnie drogą podążył Francuz. Dla przykładu zapach truskawek składa się właśnie z około 500 molekuł jednak Ellena potrafi odtworzyć go korzystając z zaledwie 2. Jak sam twierdzi jego zadaniem jest znalezienie jak najkrótszej drogi na to jak przedstawić dany aromat, zaś korzystnie z małej ilości składników pozwala na bycie bardziej precyzyjnym. Do tworzenia perfum podchodzi jednak bardzo emocjonalnie a każdy zapach ma za zadanie opowiadać inną historię. Oby było ich jak najwięcej!

     Poniżej pełna lista stworzonych przez Jean-Claude’a Ellenę kompozycji:
Acqua di Parma Colonia Assoluta (2003, stworzony we współpracy z Bertrandem Duchaufour’em)
Amouage Dia Pour Femme (2002)
Balenciaga Rumba (1988, stworzony we współpracy z  Ronem Winnegrad’em)
Bvlgari Eau Parfumee au The Vert (1992)
Bvlgari Eau Parfumee au The Vert Extreme (1996)
Cartier Declaration (1998)
Christian Lacroix Bazar Femme (2002, stworzony we współpracy z Bertrandem Duchaufour’em i Emilie Copperman)
Decleor Aromantic (1999)
Frederic Malle Angliques Sous La Pluie (2000)
Frederic Malle Cologne Bigarade (2001)
Frederic Malle L’Eau d’Hiver (2003)
Giorgio Armani Emporio Armani Night for her (2003, stworzony we współpracy zLucasem Sieuzac)
Hermès Bel Ami Vétiver (2013)
Hermès Caleche Fleurs de Mediterranee (2003)
Hermès Eau Claire des Merveilles (2010)
Hermès Eau de Gentiane Blanche (2009)
Hermès Eau de Mandarine Ambrée (2013)
Hermès Eau de Narcisse Bleu (2013)
Hermès Eau de Néroli Doré (2016)
Hermès Eau de Pamplemousse Rose (2009)
Hermès Elixir des Merveilles (2006)
Hermès Equipage Géranium (2015)
Hermès Jardin Apres La Mousson (2008)
Hermès Jardin de Monsieur Li (2015)
Hermès Jardin en Mediterranee (2003)
Hermès Jardin Sur Le Nil (2005)
Hermès Jardin Sur Le Toit (2011)
Hermès Jour d'Hermès (2012)
Hermès Jour d'Hermès Absolu (2014)
Hermès Hermessence Ambre Narguile (2004)
Hermès Hermessence Brin de Reglisse (2007)
Hermès Hermessence Cuir d'Ange (2014)
Hermès Hermessence Epice Marine (2013)
Hermès Hermessence Iris Ukiyoé (2010)
Hermès Hermessence Muguet Porcelaine (2016)
Hermès Hermessence Osmanthe Yunnan (2005)
Hermès Hermessence Paprika Brasil (2006)
Hermès Hermessence Poivre Samarcande (2004)
Hermès Hermessence Rose Ikebana (2004)
Hermès Hermessence Santal Massoïa (2011)
Hermès Hermessence Vanille Galante (2009)
Hermès Hermessence Vetiver Tonka (2004)
Hermès Kelly Caleche (2007)
Hermès L’Ambre des Merveilles (2012)
Hermès Rocabar (1998, stworzony we współpracy z Gillesem Romey and Bernard’em Bourgeois)
Hermès Terre d’Hermes (2006)
Hermès Terre d'Hermès Eau Très Fraîche (2014)
Hermès Voyage d’Hermès (2010)
Lalique Eau de Lalique (stworzony we współpracy zEmilie Copperman)
L’Artisan Ambre Extreme (2001)
L’Artisan Bois Farine (2003)
L'Artisan L'Eau d'Ambre (1978)
L’Artisan La Haie Fleurie du Hameau (1982)
Laura Ashley L’Eau by Laura Ashley
Lily Prune Sublime Vanilla (2001)
Paul & Joe Blanc (2003)
Rectoverso Blue Lagoon (stworzony we współpracy z Christophem Raynaud)
Rectoverso Mystery Secret
Rectoverso Sun Sea
Rochas Globe (1990)
Sisley Eau de Campagne (1974)
The Different Company Bois d’Iris (2000)
The Different Company Divine Bergamote (2003)
The Different Company Osmanthus (2000)
The Different Company Rose Poivree (2001)
Ulrich de Varens no. 2 (1998)
Urich de Varens UDV Fun for men (2000)
Van Cleef & Arpels First (1976)
Van Cleef & Arpels Miss Arpels (1994)
Yves Saint Laurent In Love Again (1998)